Rijksoverheid moet weer trekker en stuwer zijn bij stadsontwikkeling

Gemeenten en ontwikkelaars hebben te lang vrij spel gehad. Daardoor overheerst het kortetermijnbelang en is het in ons land een rommeltje van vinexlocaties en bedrijventerreinen geworden. De rijksoverheid moet de regie weer terugpakken en met een langetermijnvisie komen op stadsontwikkeling. Dit was gister de conclusie in het programma Buitenhof. Adri Duivesteijn, wethouder van Almere, Coen van Oostrom, projectontwikkelaar OVG en Elma van Boxel en Kristian Koreman van architectenbureau ZUS discussieerden er over de toekomst van de stad.

ZUS is gehuisvest in een anti-kraakpand aan de Rotterdamse Schiekade, vlakbij de bouwput van Rotterdam Centraal. Van Boxel:“Het pand is ons laboratorium en bevindt zich op een toplocatie. Maar het zit hier helemaal op slot. Natuurlijk wacht dit gedeelte van de stad op een nieuwe bestemming. Maar dat kan jaren duren. Waarom wordt er niet geïnvesteerd in de tijdelijke stad die er ook is?”

Vervangingsmarkt

Er moet veel gebeuren, vooral in de binnensteden, stelt ook Van Oostrom. "De vervangingsopgave is groter dan de uitbreidingsopgave. Denk aan ziekenhuizen, scholen, universiteiten.” “Ja", beaamt Koreman, “Maar de universiteit ligt nu aan de ring en de vervangingsmarkt laat het gebouw op die plek. Terwijl je moet gaan herpositioneren. Projectontwikkelaars beschikken over een bepaald gebied en denken op kortetermijn. We moeten naar de langetermijn gaan kijken. Hoe houden we de binnenstad levend en hoe betrekken we de stadsranden bij de binnenstad? In de nabije toekomst vormen de randen de nieuwe binnenstad.”

Nieuwe generatie projectontwikkelaars

Van Oostrom: “Er ontstaat een nieuwe generatie projectontwikkelaars die duurzaam investeren en ook op langere termijn betrokken blijven bij gebouwen. Wij bouwen een groen hoofdkantoor voor TNT en hebben vastgelegd dat we de komende 10 jaar betrokken blijven bij het gebouw.”

Conglomeraten

Maar is 10 jaar lang genoeg? Moeten we niet 30 of 40 jaar vooruitkijken? Koreman: “Overheden zijn zelf projectontwikkelaar gaan spelen.” Duivesteijn: “Gemeenten hebben de macht, de Rijksoverheid heeft die regie jarenlang te veel losgelaten. Amsterdam is niet meer alleen Amsterdam. Nijmegen-Arnhem zijn één stad. Enschede en Hengelo. En Rotterdam, Den Haag en Zoetermeer groeien naar elkaar toe. We hebben te maken met conglomeraten van grote steden. Het is aan de rijksoverheid om hier een goede visie op te ontwikkelen.”

Te laat

De Rijksoverheid grijpt nu al te laat in, vindt Van Oostrom. “We hebben eindeloze rommelige bedrijven langs de kant van de snelweg. En natuurlijk hebben wij daar als ontwikkelaar ook aan meegedaan. Maar het is belangrijk dat er een duidelijke visie komt.” Volgens Van Oostrom vormen Rotterdam, Vlaardingen en Capelle eigenlijk één grote stad. Die moeten elkaar geen vliegen afvangen, maar juist als één naar buiten treden.

Af van marktgericht denken

De rijksoverheid moet de regie terugpakken, stelt Van Boxel. “De overheid is markt geworden, is grond gaan uitgeven vanuit de winstgedachte. En toen ontstonden vinex en bedrijventerreinen. Marktgericht denken is kortetermijndenken. We zitten te springen om een langetermijnvisie.” En we moeten jonge architecten en ontwikkelaars de kans geven om met nieuwe ideeën te komen, vult Van Oostrom aan. “Die hebben nu last van het establishment van oude architecten, projectontwikkelaars en politici. Dit moeten we doorbreken.”

Vergrijzing

De rijksoverheid moet haar gezag herstellen en woningen garanderen, vindt Duivesteijn. “Er is te veel gedacht: wat kun je wegzetten? En dat zijn eengezinswoningen, rijtjeswoningen. Maar de voorraad woningen is nu niet geschikt voor ouderen, terwijl er vergrijzing is. De burger moet het eerste recht moet krijgen. In de Randstad hebben ontwikkelaars de grond in handen, in Almere kunnen bewoners zelf hun huis bouwen.” De bouw moet beter aansluiten bij de behoeften van de woonconsument. Als er een veelvoud van kleine initiatieven ontstaat gebeurt dat, aldus Duivesteijn.

Buitenhof gemist? Bekijk hier fragmenten van de uitzending.